Προσβασιμότητα και συμπεριληπτικός σχεδιασμός στο δημόσιο χώρο δεν είναι πολυτέλεια — είναι θεμελιώδες δικαίωμα και προϋπόθεση για μια κοινωνία ίσων ευκαιριών.

Ημερίδα στον Άγιο Νικόλαο, με τη συνεργασία του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Λασιθίου, του ΣΑΔΑΣ–ΠΕΑ, του Ερευνητικού Εργαστηρίου CRISIS του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Πολυτεχνείου Κρήτης.

Η προσβασιμότητα και ο συμπεριληπτικός σχεδιασμός στον δημόσιο χώρο δεν αποτελεί πολυτέλεια, ούτε μια ειδική πρόνοια για λίγους. Είναι υποχρέωση, είναι θεμελιώδες δικαίωμα και ταυτόχρονα προϋπόθεση για μια κοινωνία ίσων ευκαιριών: Αυτό ήταν το ισχυρό μήνυμα που εξέπεμψε η Ημερίδα με τίτλο “Προσβασιμότητα και Συμπερίληψη στον Δημόσιο Χώρο: Σύγχρονα Αιτήματα και Πρακτικές”, η οποία πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 29 Νοεμβρίου 2025 στην αίθουσα του Επιμελητηρίου Λασιθίου, στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης.

Η εκδήλωση, που ήταν αφιερωμένη στη θεμελιώδη σημασία του σχεδιασμού ενός δημόσιου χώρου που σέβεται και εξυπηρετεί όλους τους πολίτες., ανέδειξε μέσα από τεκμηριωμένες εισηγήσεις και δημόσιο διάλογο ότι η προσβασιμότητα δεν αποτελεί τεχνική λεπτομέρεια, αλλά ζήτημα δικαιωμάτων, ισότητας και δημοκρατίας.

Η Ημερίδα διοργανώθηκε από:

• τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Νομού Λασιθίου
• τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ) – Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων (ΠΕΑ)
• το ερευνητικό εργαστήριο CRISIS του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
• και τη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πολυτεχνείου Κρήτης

Την εκδήλωση άνοιξε ο πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Νομού Λασιθίου κ. Γιάννης Ατσαλής και τίμησαν με χαιρετισμούς τους εκπρόσωποι θεσμών και φορέων, μεταξύ των οποίων: ο Γενικός Γραμματέας του ΥΠΕΝ κ. Ευθύμιος Μπακογιάννης (μέσω διαδικτυακής σύνδεσης), ο Αντιπεριφερειάρχης Λασιθίου κ. Γιάννης Ανδρουλάκης, ο Δήμαρχος Αγίου Νικολάου κ. Μανώλης Μενεγάκης, η Ομότιμη Καθηγήτρια του ΑΠΘ και Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτονικής (UIA) κ. Φανή Βαβίλη (μέσω διαδικτυακής σύνδεσης), ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΑΚ κ. Γιώργος Ταβερναράκης, ο πρόεδρος του ΣΑΔΑΣ–ΠΕΑ κ. Δημήτρης Ξυνομηλάκης και ο Αναπληρωτής Πρόεδρος του Προγράμματος Εργασίας “Αρχιτεκτονική για Όλους” της UIA κ. Σωτήρης Παπαδόπουλος.
Χαιρετισμούς απέστειλαν, επίσης, ο πρόεδρος του ΤΜΕΔΕ κ. Κωνσταντίνος Μακέδος και ο πρόεδρος του ΤΕΕ κ. Γιώργος Στασινός.

Στο πλαίσιο της Ημερίδας αναπτύχθηκαν θεματικές που αφορούν:

• τον φιλικό και συμπεριληπτικό σχεδιασμό του δημόσιου χώρου,
• τη βιώσιμη κινητικότητα,
• τις τεχνικές προδιαγραφές για την προσβασιμότητα στο οδικό περιβάλλον,
• τις δυσκολίες εφαρμογής συμπεριληπτικών πρακτικών σε μικρές πόλεις,
• και την ανάγκη ενσωμάτωσης της καθολικής προσβασιμότητας σε μεγάλα αναπτυξιακά έργα, όπως το νέο Διεθνές Αεροδρόμιο Καστελίου.

Σημαντική παράλληλη δράση αποτέλεσε η τριήμερη φιλοξενία της έκθεσης των διεθνών βραβείων Friendly and Inclusive Spaces Awards της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) στον Εκθεσιακό Χώρο του Επιμελητηρίου Λασιθίου, αναδεικνύοντας διεθνώς αναγνωρισμένα παραδείγματα συμπεριληπτικής αρχιτεκτονικής.

Οι εισηγητές της Ημερίδας ήταν οι:

• Νίκος Πατσαβός, Αρχιτέκτονας Μηχανικός, Πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Διευθυντή του CRISIS Research Lab, που μέσα από την εισήγησή του με τίτλο “Από τη Βιώσιμη Κινητικότητα στον Φιλικό και Συμπεριληπτικό Σχεδιασμό” ανέλυσε τη μετάβαση από τα μοντέλα βιώσιμης κινητικότητας σε σύγχρονες συμμετοχικές προσεγγίσεις που θέτουν στο επίκεντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες όλων των χρηστών του δημόσιου χώρου, εξηγώντας τον ρόλο της συμπερίληψης στον αρχιτεκτονικό και  αστικό σχεδιασμό και παρουσιάζοντας βέλτιστες πρακτικές.
• Δημήτρης Ξυνομηλάκης, Πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών – Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ), που μέσα από την εισήγησή του με τίτλο “Συμπερίληψη, διεκδίκηση στην ισότητα”», εστίασε στη σημασία της αρχιτεκτονικής ως “εργαλείου” κοινωνικής δικαιοσύνης, τονίζοντας τη διεκδίκηση της ισότητας ως κεντρικό άξονα της αρχιτεκτονικής πρακτικής και της παραγωγής του δημόσιου χώρου και επισημαίνοντας τις ευθύνες των φορέων και της Πολιτείας.
• Δημήτρης Τσακαλάκης, Αρχιτέκτονας Μηχανικός και Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, που μέσα από την εισήγησή του με τίτλο “Ιδέες + πραγματικότητες”, παρουσίασε την αντίθεση αλλά και τη γόνιμη συνύπαρξη των σχεδιαστικών ιδεών με τις πραγματικές συνθήκες εφαρμογής τους, αναφερόμενος στις δυσκολίες υλοποίησης συμπεριληπτικών έργων, αλλά και στις ευκαιρίες που προκύπτουν μέσα από καινοτόμες προσεγγίσεις.
• Μαρία Σίτη, Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός και Εκπρόσωπος του ΤΕΕ/ΤΑΚ, που μέσα από την εισήγησή της με τίτλο “Βασικές προδιαγραφές Προσβασιμότητας στο οδικό περιβάλλον”», παρουσίασε τις τεχνικές προδιαγραφές και τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από τον ισχύοντα νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο, αναδεικνύοντας τα συχνότερα προβλήματα, αλλά και τις απαραίτητες προσαρμογές ώστε οι οδικοί χώροι να γίνονται πραγματικά προσβάσιμοι.
• Μαρία Πρατσινάκη, Αρχιτέτονας Μηχανικός και Αντιπρόεδρος ΣΑΛ Λασιθίου, που μέσα από την εισήγησή της με τίτλο“Από τη θεωρία στην πράξη: οι δυσκολίες εφαρμογής της συμπερίληψης στις μικρές πόλεις”, παρουσίασε τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι μικρές πόλεις στην εφαρμογή συμπεριληπτικών πολιτικών, από τα θεσμικά και οικονομικά μέχρι τα χωρικά και κοινωνικά, αναφερόμενη επίσης σε παραδείγματα από την τοπική πραγματικότητα.
• Οδυσσέας Σγουρός, Αρχιτέκτονας Μηχανικός, που μέσα από την εισήγησή του με τίτλο “Προσβασιμότητα και Συμπερίληψη στον Δημόσιο Χώρο”, παρουσίασε βασικές αρχές σχεδιασμού και πρακτικά ζητήματα που επηρεάζουν την προσβασιμότητα στις πόλεις, αποδίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη για ενιαίο σχεδιασμό που λαμβάνει υπόψη όλες τις ομάδες του πληθυσμού και προτείνει μια εκδοχή περισσότερο ζωντανή και ενεργητική για ανθρώπους με κάθε μορφής αναπηρία.
• Αγγελική Μπαλτατζή, Κοινωνική Ανθρωπολόγος, MSc in EU Studies, εμπνεύστρια της ομάδας HER-autism και μέλος του οργανισμού Autism-Europe, που που μέσα από την εισήγησή της με τίτλο “Νέο Διεθνές Αεροδρόμιο Καστελίου: στο radar της συμπεριληπτικής και προσβάσιμης σχεδίασης”, ανέδειξε τη σημασία της συμπερίληψης στα μεγάλα αναπτυξιακά έργα, παρουσιάζοντας παραδείγματα και διεθνή κριτήρια προσβάσιμου σχεδιασμού, θέτοντας στο επίκεντρο τις ανάγκες των νευροδιαφορετικών ατόμων και την αναγκαιότητα ενσωμάτωσής τους στον σχεδιασμό του νέου αεροδρομίου.

Οι τοποθετήσεις – εισηγήσεις όλων των ομιλητών προσέφεραν ουσιαστικές πληροφορίες, καίριες επισημάνσεις και παραδείγματα, υπογραμμίζοντας ότι ο συμπεριληπτικός σχεδιασμός αποτελεί συλλογική ευθύνη και προϋπόθεση για μια κοινωνία ίσων ευκαιριών.

Η σημαντική αυτή πρωτοβουλία, ολοκληρώθηκε με την ανανέωση του κοινού στόχου: να συνεχιστούν οι δράσεις που προάγουν την προσβασιμότητα, την ισότητα και τη συμπερίληψη.

Την Ημερίδα παρουσίασε και συντόνισε ο δημοσιογράφος κ. Νίκος Σγουρός.

Accessibility and inclusive design in public space are not a luxury — they are a fundamental right and a prerequisite for a society of equal opportunities

A Conference in Agios Nikolaos, in collaboration with the Lasithi Architects Association, the Association of Greek Architects (SADAS–PEA), the CRISIS Research Laboratory of the University of Ioannina, and the School of Architecture of the Technical University of Crete

Accessibility and inclusive design in public space are neither a luxury nor a special provision for a few. They are an obligation, a fundamental right, and at the same time a prerequisite for a society of equal opportunities. This was the central message of the conference titled “Accessibility and Inclusion in Public Space: Contemporary Demands and Practices,” which took place on Saturday, 29 November 2025, at the Chamber of Lasithi in Agios Nikolaos, Crete.

The event, dedicated to the fundamental importance of designing public spaces that respect and serve all citizens, highlighted—through well-documented presentations and public dialogue—that accessibility is not a technical detail but a matter of rights, equality, and democracy.

The conference was organized by:

• the Lasithi Architects Association
• the Association of Architects Graduates of Higher Schools (SADAS) – Panhellenic Union of Architects (PEA)
• the CRISIS research laboratory of the Department of Architecture, University of Ioannina
• and the School of Architecture of the Technical University of Crete

The event opened with remarks by Mr. Yiannis Atsalis, President of the Lasithi Architects Association. Representatives of institutions and local authorities also addressed the audience, including: the Secretary General of the Ministry of Environment and Energy, Mr. Efthymios Bakogiannis (via online connection); the Deputy Regional Governor of Lasithi, Mr. Yiannis Androulakis; the Mayor of Agios Nikolaos, Mr. Manolis Menegakis; Emerita Professor of AUTH and President of the Greek Section of the International Union of Architects (UIA), Ms. Fani Vavili (online); the President of the Technical Chamber of East Crete (TEE/TAK), Mr. Giorgos Tavernarakis; the President of SADAS–PEA, Mr. Dimitris Xynomilakis; and the Deputy Chair of the UIA Work Programme “Architecture for All, mr. Sotiris Papadopoulos.” Written greetings were also sent by the President of TMEDE, Mr. Konstantinos Makedos, and the President of the Technical Chamber of Greece, Mr. Giorgos Stasinos.

The conference addressed themes such as:

• friendly and inclusive public-space design
• sustainable mobility
• technical specifications for accessibility in the road environment
• challenges in implementing inclusive practices in small cities
• and the need to incorporate universal accessibility into major development projects, such as the new Kastelli International Airport

A significant parallel event was the three-day exhibition of the Friendly and Inclusive Spaces Awards of the International Union of Architects (UIA), hosted in the Exhibition Hall of the Lasithi Chamber. The exhibition showcased internationally recognized examples of inclusive architecture.

Speakers included:

• Nikos Patsavos, Architect, President of the Department of Architecture at the University of Ioannina and Director of the CRISIS Research Lab. In his lecture “From Sustainable Mobility to Friendly and Inclusive Design,” he analyzed the transition from sustainable mobility models to contemporary human-centered approaches that address the needs of all architectural and public-space users, presenting best practices and highlighting the role of inclusion in urban design.
• Dimitris Xynomilakis, President of SADAS and PEA, who in his presentation “Inclusion, the Pursuit of Equality,” emphasized architecture as a tool of social justice, stressing equality as a central axis of architectural practice and public-space production, and underlining the responsibilities of institutions and the state.
• Dimitris Tsakalakis, Architect and Professor at the Technical University of Crete, whose lecture “Ideas + Realities” discussed the tension—and productive coexistence—between design ideas and real-world implementation, addressing both challenges and opportunities in inclusive projects.
• Maria Siti, Surveying Engineer and representative of TEE/TAK, who in her lecture “Basic Accessibility Specifications in the Road Environment” presented technical requirements and legal obligations, highlighting frequent problems and necessary adjustments to achieve true accessibility in street environments.
• Maria Pratsinaki, Architect and Vice-President of the Lasithi Architects Association, who in “From Theory to Practice: The Difficulties of Implementing Inclusion in Small Cities” presented institutional, economic, spatial, and social obstacles faced by small cities, along with examples from the local context.
• Odysseas Sgouros, Architect, who in his talk “Accessibility and Inclusion in Public Space” outlined key design principles and practical issues affecting accessibility in cities, emphasizing the need for unified design that considers all population groups and envisioning a more vibrant and active city life for people with all forms of disability.
• Angeliki Baltatzi, Social Anthropologist, MSc in EU Studies, founder of HER-autism and member of Autism-Europe. In her lecture “The New Kastelli International Airport: On the Radar of Inclusive and Accessible Design,” she highlighted the importance of inclusion in major development projects, presenting international criteria for accessible design and focusing on the needs of neurodivergent individuals and the necessity of incorporating them in the planning of the new airport.

All presentations provided substantial insights, critical observations, and examples, underscoring that inclusive design is a collective responsibility and a prerequisite for a society of equal opportunities.

This important initiative concluded with a renewed shared commitment: to continue promoting actions that advance accessibility, equality, and inclusion.

The conference was moderated by journalist Mr. Nikos Sgouros.