• Καταγραφή της νεώτερης ελληνικής αρχιτεκτονικής
• Έρευνα και αποτύπωση της κατάστασης που επικρατεί στον ελληνικό χώρο, από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους έως σήμερα
• Εκπαίδευση των νέων αρχιτεκτόνων σε συναφή με τα παραπάνω θέματα
• Η προσέγγιση και η μελέτη των αρχείων των παλαιότερων αρχιτεκτόνων ως βοηθητικό στοιχείο στην αρχιτεκτονική σύνθεση (σύγχρονη αρχιτεκτονική δημιουργία)
• Οικειοποίηση και ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού πάνω σε γενικότερα θέματα νεοελληνικής αρχιτεκτονικής και επαφή με το έργο των ελλήνων αρχιτεκτόνων καθώς και των ξένων αρχιτεκτόνων που έδρασαν στον ελλαδικό χώρο

Εισήγηση

Η συμβολή των αρχιτεκτονικών αρχείων στη διαμόρφωση του αρχιτεκτονικού γίγνεσθαι

Οι Έλληνες είναι από τις ελάχιστες ίσως λαούς της Ευρώπης που στερείται αρχειακής συνείδησης. Μιλάμε περισσότερο ίσως από τους άλλους λαούς για τους «αρχαίους ημών προγόνους» αλλά για τους νεότερους προγόνους αγνοούμε σχεδόν τα πάντα. Αν ρωτήσω τώρα όλους εσάς αν γνωρίζετε τα ονόματα (όχι τα ονοματεπώνυμα αυτό είναι πολύ δύσκολο) των προπαπούδων και των προγιαγιάδων σας, οχτώ τον αριθμό, είμαι σίγουρη ότι ελάχιστοι από σας θα είσαστε σε θέση να απαντήσετε.
Η μνήμη, η συλλογική μνήμη είναι μια έννοια που συγχέεται στη χώρα μας με την ανάμνηση, την προσωπική ατομική ανάμνηση. Εν τούτοις οι δυο έννοιες, αν και παρεμφερείς, δεν είναι ταυτόσημες.
Αυτή τη μνήμη λοιπόν προσπαθούν να περισώσουν τα αρχιτεκτονικά αρχεία γενικότερα, και τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής ειδικότερα. Τη μνήμη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς μας.
Αν εξαιρέσουμε τα βενετοκρατούμενα Επτάνησα, όπου η ιστορία της έντεχνης αρχιτεκτονικής δημιουργίας (χρησιμοποιώ τον όρο έντεχνη σε αντιδιαστολή με τους όρους παραδοσιακή, λαϊκή ή ανώνυμη, όρους που θα έπρεπε ίσως να επανατοποθετηθούν και να ξεκαθαρίσουμε το νόημά τους) ξεκινά αρκετά χρόνια νωρίτερα, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι, για την κυρίως Ελλάδα, η ιστορία της έντεχνης επώνυμης νεοελληνικής αρχιτεκτονικής αρχίζει με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους και τον Καποδιστρία.
Τότε έρχονται στην χώρα οι πρώτοι πτυχιούχοι αρχιτέκτονες για να αναλάβουν βασικά τα δημόσια έργα, διοικητήρια, σχολεία, λοιμοκαθαρτήρια, ναούς, γέφυρες, στρατώνες, οχυρωματικά έργα, λιμάνια, πολεοδομικό σχεδιασμό, διάνοιξη οδών κτλ.
Από κοντά ακολουθεί η ιδιωτική πρωτοβουλία. Τα στοιχεία που διασώζονται γι’ αυτήν την περίοδο είναι σχετικά λίγα, αλλά αρκετά για να έχουμε μια ουσιαστική εικόνα των τρισήμισυ χρονών που κυβέρνησε τη χώρα ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας και φυλάσσονται κυρίως στο ΓΑΚ της Αθήνας και τα περιφερειακά τους παραρτήματα.
Από την ίδρυση του Ελληνικού Βασιλείου και μετά, η κατάσταση διαφοροποιείται. Η ιδιωτική αρχιτεκτονική αυξάνει με ρυθμούς ταχύτατους σε σχέση με τη δημόσια. Η έλλειψη αρχιτεκτονικών αρχείων γίνεται πια αισθητή. Από το έργο του Στ. Κλέανθη δεν σώζεται σχεδόν τίποτα. Άγνωστα ή σχεδόν άγνωστα τα ονόματα των άλλων αρχιτεκτόνων και το έργο τους. Ελάχιστα στοιχεία από τους αρχιτέκτονες που έδρασαν στην Αθήνα αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα το 19ο αιώνα.
Έτσι μπορεί κανείς να πει ότι ουσιαστικά η καταγραφή της  νεοελληνικής αρχιτεκτονικής βάσει αρχιτεκτονικών τεκμηρίων προσχεδίων, σχεδίων, στατικών μελετών κτλ. ξεκινά στις αρχές του 20ου.
Είναι ευτυχώς σημαντικός ο αριθμός των αρχιτεκτόνων των οποίων τα αρχεία ή μεμονωμένα σχέδια εναπόκεινται στα Α.Ν.Α. και ακόμη μεγαλύτερος ο αριθμός αυτών τα οποία βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε διαπραγμάτευση.
Τα Α.Ν.Α. συνεργάζονται στενά τόσο με το Ε.Ι.Α. και το DO.CO.MO.MO., όσο και με τις αρχιτεκτονικές σχολές του Ε.Μ.Π., του Α.Π.Θ., της Πάτρας, της Ξάνθης και του Βόλου, είτε με την παροχή ερευνητικού υλικού σε σπουδαστές είτε με τη μεταφορά εκθέσεων. Ειδικότερα με την αρχιτεκτονική σχολή του Ε.Μ.Π. η σχέση είναι στενότερη εφ’ όσον ως υπεύθυνη των Α.Ν.Α. και ως καθηγήτρια Ε.Μ.Π. διατηρώ στενούς δεσμούς και με τα δύο ιδρύματα. Έτσι έχουν γίνει επί σειρά ετών κατ’ επιλογήν μαθήματα με υλικό από τα αρχεία των Α.Ν.Α. που έφεραν σ’ επαφή τους σπουδαστές με την αρχιτεκτονική του μεσοπολέμου μέσα απ’ τις πηγές κάτι που, απ’ ότι φάνηκε στη συνέχεια, συνέβαλε ουσιαστικά στον τρόπο και τη μεθοδολογία που αντιμετώπισαν την αρχιτεκτονική σύνθεση στην πράξη.
Σχετικό μάθημα επίσης γίνεται στο μεταπτυχιακό των αποκαταστάσεων ενώ πολλές διαλέξεις και διπλωματικές έχουν στηριχθεί στο υλικό των αρχείων.
Προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί σπουδαστές έχουν επίσης εργαστεί σε καταγραφές αρχείων και ερευνητικά προγράμματα, ενώ αρκετές διδακτορικές διατριβές έχουν στηριχτεί μερικά ή αποκλειστικά σε αρχεία αρχιτεκτόνων που εναπόκεινται στα Α.Ν.Α.    
Ένας ακόμη τομέας όπου τα Α.Ν.Α. προσφέρουν σημαντική υπηρεσία στην καθημερινή αρχιτεκτονική πράξη είναι η παροχή υλικού και η τεκμηρίωση σε περιπτώσεις κηρύξεων διατηρητέων μνημείων με τη συνεργασία με τις αντίστοιχες υπηρεσίες του ΥΠ.ΠΟ., των ειδικών ομάδων της Ελληνικής Εταιρείας ή και με ιδιώτες αρχιτέκτονες μελετητές που έχουν αναλάβει μελέτες αποκατάστασης ή επισκευής διατηρητέων ή μη κτιρίων.
Τέλος στους στόχους των Α.Ν.Α. είναι πάντοτε η εξοικείωση και η ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού πάνω σε γενικότερα θέματα νεοελληνικής αρχιτεκτονικής και η επαφή με το έργο των ελλήνων, καθώς και των ξένων, αρχιτεκτόνων που έδρασαν στον ελληνικό χώρο, με τη διοργάνωση ή τη συνδιοργάνωση εκθέσεων, την παροχή υλικού σε εκθέσεις τρίτων, τη δημοσίευση άρθρων ή εκδόσεων των συνεργατών του που παρουσιάζουν το υλικό του και τη συνεργασία με τα ΜΜΕ σε θέματα σχετικά πάντα με τη νεοελληνική αρχιτεκτονική. 

Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη

Αρχή σελίδας